محبوبه نقابی

رنسانس در اروپا مقارن با دوران صفوی در ایران است. رنسانس اروپا در پی تغییرات اساسی در ساختار اجتماعی، اعتقادی، سیاسی و اقتصادی اتفاق افتاد. در ایران در دوره صفوی نیز تغییرات بسیاری از جمله رواج مذهب شیعه اتفاق افتاد. هدف از مقاله حاضر مقایسه نوع تحولات ایران دوره صفوی و اروپا در دوره رنسانس و تاثیر آنها بر هنر و معماری است. گرداوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و روش پژوهش از نوع مطالعات تطبیقی می باشد. نتایج پژوهش نشان داد که هنر و معماری ایران و اروپا تحت تاثیر اوضاع زمان خود بودند و شباهتها و تفاوتها ناشی از تفاوتهای فرهنگی، سیاسی، اعتقادی و بسیاری از پارامترهای دیگر است که بین آنها وجود دارد. در اروپای زمان رنسانس دیدگاه مادی و انسانگرایی بر دیدگاه اعتقادی پیشی گرفته بود و به همین دلیل کلیساها جایگاه خود را نسبت به قرون وسطی در شهرسازی از دست دادند و همتراز سایر بناهای شهری مورد توجه قرار گرفت. هندسه حاکم بر شهر هندسه شطرنجی نامنظم است. در دوران صفویه نیز در میدان نقش جهان مسجد، ارگ حکومتی و بازار کنار یکدیگر قرار گرفته اند ولی به دلیل دیدگاه معنوی حاکم بر حکومت و جامعه، هندسه حاکم بر میدان هندسه منظم و تجریدی است. سایر قسمتهای شهر که شامل محلات بوده؛ از هندسه ارگانیک تبعیت می کند. نقاشی دوره رنسانس به سمت رئالیسم پیش رفت در صورتی که نقاشی ایرانی در دوره صفوی از نوع نگارگری و مینیاتور و وابسته به عالم خیال است. در معماری نیز معماری رنسانس به سمت معماری یونان و رم باستان که نمودی از تفکر مادی بودند بازگشت؛ در حالیکه معماری دوره صفویه مخصوصا در مساجد حال و هوایی عرفانی و غیر مادی را داشتند.