مهدی سلطانی

وجوه مختلف معماری عامه مردم، در تاریخ معماری ایران کمتر شناخته شدهاند. مردم عادی، در بخش مهمی از آثار معماری زندگی میکرده و نسبت به آن آثار، ذهنیتی داشتند. آنها همچنین نسبت به پیشه معماری، روند طراحی و ساخت، معمار و حامیان و بانیان آثار معماری، باورهای مختلفی داشتند. با توجه مورخان به ذهنیت مردم گذشته نسبت به پدیدههای مختلف زندگی خود، رویکردتاریخ ذهنیت بهعنوان یکی از شاخههای تاریخ فرهنگی،در تاریخنگاری مطرح شد و باگذشت زمان توسعه یافت. از این رویکردتاریخنگاری، میتوان در مطالعات معماری ایران و برای شناخت ذهنیت مردم عادی نسبت به معانی مختلف معماری در گذشته بهره برد. این رویکردبهجای توجه به کالبد معماری خواص وهمچنین اندیشههای رسمی، تصورات ودیدگاههای جمعی و روزمره مردم عادی نسبت به معماری را مطالعه میکند. این رویکرد، از روشهای مختلف میانرشتهای رایج در علوم انسانی بهره میگیرد و آدابی خاص خوددارد. موضوعات و مصادیق تاریخ ذهنیت در معماری ایران، متنوع هستند. موضوعاتی چون؛ذهنیت مردم نسبت به معماری خصوصی، نگاه آنها به معماری اسطورهای و تصور افراداز مفهوم آبادانی،در حیطه موضوعی این رویکردهستند. این رویکردبا نگاه خاص خود، برای شناخت، ازهمه منابع تاریخی مرتبط بهره میگیرد؛ با این حال، برخی از منابع چون؛ ادب منظوم عامیانه، قصههای عوام، سفرنامهها، زندگینامهها، منابع شفاهی و تصویری و اشیای مربوط به معماری، بهترو بیشترراه را برای مورخ تاریخ ذهنیت در معماری میگشایند.هدف از این مقاله، بررسی مفاهیم اصلی رویکردتاریخ ذهنیت در معماری و شناخت آداب و روشهای رایج و موضوعات و مصادیق آن و معرفی موضوعی منابع اصلی رویکرداست.