آبشستگی موضع ی اطراف پای ههای پل، پدید های هیدرولیکی پیچیده ناشی از تشکیل گردا بهای نع لاسبی و برخاستگی است که تحت تأثیر عواملی مانند سرعت جریان، عمق آب، هندسه پایه و ویژگیهای رسوبی بستر )مانند اندازه ذرات و مقاومت برشی( قرار گرفته و عامل اصلی بیش از ۶۰ درصد خراب یهای پ لها در جهان، از جمله ایران، محسوب م یشود؛ این فرآیند با تضعیف پایداری ساز های، منجر به فرونشست فونداسیون و خسارات اقتصادی هنگفت )تا 2 درصد بودجه ملی در برخی کشورها( م یگردد و نیازمند پیشبینی دقیق برای طراحی ایمن و اقتصادی است. در این پژوهش نوآورانه، از روش فرامدلی پیشرفته برنام هریزی بیان ژن (GEP) به عنوان ابزاری تکاملی مبتنی بر الگوریت مهای ژنتیک برای مد لسازی غیرخطی روابط بین پارامترهای بدون بعد مانند عدد فرود پایه (𝐕(𝐠𝐃)𝟎.𝟓) ، محتوای رس )p(C ، محتوای آب (Wc) و مقاومت برشی نرما لشده )s(τ استفاده شد؛ دادههای آزمایشگاهی از 122 سری مشاهدات چوی و ووک چوی ) 2۰22 ( استخراج گردید، 15 مدل ورودی ارزیابی شد و عملکرد مدل با شاخصهای آماری R² ، RMSE و DC در مراحل آموزش و آزمون اعتبارسنجی گردید، همراه با تحلیل حساسیت برای شناسایی تأثیر غالب (𝐕(𝐠𝐃)𝟎.𝟓) نتایج نشان داد که مد ل GEP در مرحله آموزش با R²=0.9091 ( 91 درصد(، تطابق RMSE=0.1739 )کاهش 23 درصد( خطا نسبت به مدلهای جایگزین و DC=0.9020 عملکرد برتر داشت، در حالی که در مرحله آزمون R²= 0.6791 ( ۶۸ درصد(، تطاب ق RMSE=0.2498 )افزایش 4۷ درصد خطا( و DC=0.6030 را ثبت کرد؛ تحلیل حساسیت حاکی از تأثیر ۸3 درصدی (𝐕(𝐠𝐃)𝟎.𝟓) بر دقت مدل بود و فرمول استخراجشده GEP با دقت 9 / 9۷ درصدی و انطباق 4 / 9۶ درصدی با دادهها، روابط غیرخطی را مد لسازی کرد، که این نوآوری با کاهش 41 درصدی ریسک تخریب و بهبود 2۶ درصدی ایمنی طراحی، سطح پیشبینی را نسبت به روشهای تجربی سنتی )با اختلف تا 5 برابر( ارتقا بخشید و چارچوبی کارآمد برای کاربردهای مهندسی هیدرولیک ارائه داد .
