همزمان با پیشرفت مفهوم معلولیت و متعاقب ان مفهوم توانبخشی در طول زمان، عملکرد ها و دستاوردهای مراکز توانبخشی مدرن، تغییر یافته است و فاصله زیادی با ان چه که مراکز توانبخشی در گذشته انجام می دادند، گرفته است. خدمات مرسوم مراکز توانبخشی در گذشته، با هدف کمک به بهبود عملکرد بدن افراد معلول، به وسیله درمان پزشکی بود. در طی چند دهه اخیر و افزایش اگاهی مردم و جامعه نسبت به موضوع معلولیت، توانبخشی به عنوان فرایندی پذیرفته شد که می تواند با ارائه خدمات متنوع، نقش عمده ای در افزایش کیفیت زندگی معلوالن ایفاء کند. بر اساس این دیدگاه، ناتوانی افراد معلول از حضور در جامعه، ناشی از ناتوانی جامعه در فراهم کردن امکاناتی است که حضور همه افراد با هرنوع محدودیت حرکتی یا جسمی را در ان، ممکن می سازد و این ناتوانی مسبب به وجود امدن موانع و مرزهایی است که باعث می شود افراد معلول، از حقوق اولیه انسانی و اجتماعی خویش محروم بمانند و قادر به دست یافتن به توانایی های خود نباشند. نبود تعامالت اجتماعی و انزوا در جامعه تبعات سنگین مادی و معنوی بر جامعه و اشخاص دارد و این موضوع در مورد افراد معلول پیامدهای سنگین تری دارد. چرا که افراد معلول ناچار به مقابله با شرایط نامساعد محیط زندگی خود هستند و این شرایط عمال مانع از حضور و تردد انان در جامعه و داشتن شانس برابر با بقیه افراد در داشتن زندگی عادالنه می باشد. رویکرد جدید مراکز توانبخشی که بر مبنای جامعه شکل گرفته است، ارائه دادن راهکارهایی است که جنبه های متنوعی از زندگی اجتماعی را در جهت افزایش اثرات مثبت خدمات توانبخشی در معلولین، در زندگی روزمره انان ادغام کند. طراحی مراکز توانبخشی از نقطه نظر ارتباطی که این مراکز با افزایش تعامل اجتماعی یا انزوای اجتماعی و ایجاد مشارکت اجتماعی برای افراد معلول دارند، دارای اهمیت می باشد. در عین حال برای طراحی یک مرکز توانبخشی باید درک درستی از مفهوم معلولیت، توانبخشی، برنامه ریزی و خدماتی که این مراکز ارائه می دهند داشته باشیم. هدف از پژوهش حاضر، رسیدن به ویژگیهای معماری است که به کار گیری انها در طراحی مرکز توانبخشی، می تواند باعث افزایش تعامالت اجتماعی در جامعه معلولین شود. تحقیق حاضر بر اساس نوع هدف، پژوهشی- کاربردی است و هدف ان طراحی مجموعه توانبخشی اموزشی- تفریحی و اقامتی برای معلولین جسمی-حرکتی تبریز است. برای پاسخگویی به سئواالت تحقیق، با مرور مبانی نظری و پیشینه تحقیق)روش کتابخانه ای(، عوامل موثر بر انزوای اجتماعی معلولین و عواقب ان، نقش مراکز توانبخشی در بهبود کیفیت زندگی معلولین، نقش مثبت تعامالت اجتماعی بر سالمت ذهن و جسم معلولین و مولفه های تاثیر گذار بر افزایش تعامالت اجتماعی در معماری مشخص شده و استاندارد ها و ضوابط طراحی برای معلولین در مراکز توانبخشی، با توجه به برنامه فیزیکی و فضاهای مورد نیاز مجموعه استخراج شده است. تحلیل سایت طراحی از روش پیمایشی انجام گرفته است. در قدم نهایی، یافته های تحقیق در قالب طراحی برای مرکز توانبخشی معلولین جسمی حرکتی با هدف افزایش تعامالت اجتماعی به کار گرفته شده است.
